Ngay dưới chân cột cờ Lũng Cú, cực bắc của Tổ quốc, có một dân tộc đặc biệt với những ngôi nhà trình tường kiên cố, những bộ trang phục rực rỡ và tiếng trống đồng linh thiêng. Họ là người Lô Lô. Nếu bạn muốn tìm về một trải nghiệm chân thật, không phải chỉ là những thước phim du lịch, thì sống cùng người Lô Lô chính là lựa chọn đáng giá. Chúng mình đã dành thời gian ở đây, ăn những món ăn truyền thống, ngắm nhìn những hoa văn được thêu trên trang phục Lô Lô Hoa và hiểu hơn về lối sống của họ. Từ những điều bình dị nhất, chúng mình đã thấy được vẻ đẹp đa sắc của văn hoá Việt. Bài review này sẽ không quá hoa mỹ, mà là những cảm nhận trực tiếp của chúng mình về cuộc sống, con người và những giá trị văn hóa đang được gìn giữ nơi đây.
I. Lịch sử và Nguồn gốc Người Lô Lô
Để thực sự cảm nhận được trọn vẹn vẻ đẹp khi sống cùng người Lô Lô, chúng mình tin rằng phải bắt đầu từ câu chuyện của chính họ. Người Lô Lô, một trong 54 dân tộc anh em ở Việt Nam, có nguồn gốc lịch sử lâu đời và di cư từ phương Bắc xuống cách đây hàng trăm năm. Theo các nghiên cứu dân tộc học, họ thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng - Miến và là chủ nhân của nền văn hóa cổ với những dấu ấn rất riêng. Cộng đồng này tự hào với truyền thống văn hóa phong phú, đặc biệt là khả năng chế tác và sử dụng trống đồng – một báu vật linh thiêng trong đời sống tâm linh. Sự hiện diện của họ là một mảnh ghép không thể thiếu trong bức tranh đa sắc màu của dân tộc Việt Nam, góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản quốc gia.
Hiện nay, cộng đồng người Lô Lô sinh sống chủ yếu ở các huyện vùng cao biên giới phía Bắc, tập trung đông nhất tại hai tỉnh Hà Giang (nay là tỉnh Tuyên Quang) và Cao Bằng. Cụ thể, nhóm Lô Lô Hoa (dễ nhận biết qua trang phục rực rỡ) cư trú chính tại xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, Hà Giang nay là xã Lũng Cú, Tuyên Quang. Còn nhóm Lô Lô Đen (với trang phục chủ đạo là màu chàm đen) sống tập trung ở Khuổi Khon, xã Hưng Đạo, huyện Hà Quảng, Cao Bằng, nay là xã Hưng Đạo, Cao Bằng. Sự tập trung thành các cụm cộng đồng tương đối biệt lập này, một mặt tạo điều kiện cho việc gìn giữ nguyên vẹn các phong tục, tập quán cổ truyền, nhưng mặt khác cũng đặt ra không ít thách thức về kết nối và phát triển. Việc bảo tồn các giá trị văn hóa độc đáo ấy, từ tiếng nói, chữ viết đến các nghi lễ, phần lớn phụ thuộc vào sự truyền miệng và sức sống nội tại ngay trong chính cộng đồng nhỏ bé này.
Xem thêm: Bản đồ du lịch Việt Nam sau sáp nhập
II. Văn hoá Lô Lô qua trang phục và âm nhạc
Nếu may mắn được sống cùng người Lô Lô, bạn sẽ không khỏi choáng ngợp trước vẻ đẹp của những bộ trang phục truyền thống – một tác phẩm nghệ thuật được thêu dệt nên từ đôi bàn tay tài hoa và tâm hồn đầy sáng tạo của người phụ nữ. Mỗi đường kim mũi chỉ trên nền vải chàm không chỉ là hoa văn trang trí mà còn chứa đựng cả một hệ thống ngôn ngữ biểu tượng, kể lại những câu chuyện về vũ trụ, thiên nhiên và cuộc sống. Người Lô Lô Hoa nổi bật với những họa tiết hình tam giác, hình thoi, mặt trời, hoa văn móc câu… được thêu kín bằng sợi chỉ đủ màu sắc trên áo, váy và khăn đội đầu, tạo nên một tổng thể hài hòa, rực rỡ. Trang phục không đơn thuần là để mặc, đó là pho sử sống, là niềm kiêu hãnh dân tộc và là tiêu chí đánh giá sự đảm đang, khéo léo của một người con gái Lô Lô.
Bên cạnh sắc màu rực rỡ, âm thanh trầm hùng của tiếng trống đồng mới chính là linh hồn, là nhịp đập trong đời sống tinh thần của họ. Khác với nhiều dân tộc khác, người Lô Lô vẫn còn lưu giữ được kỹ thuật đúc trống đồng cổ và sử dụng nó trong hầu hết các nghi lễ quan trọng, từ lễ cúng tổ tiên, lễ cấp sắc, ma chay đến lễ hội mừng năm mới. Theo quan niệm của họ, tiếng trống đồng vang lên chính là để gọi hồn tổ tiên về, kết nối thế giới con người với thế giới thần linh. Mỗi nhịp trống giục giã, da diết ấy như dẫn dắt chúng mình đi sâu hơn vào thế giới tâm linh huyền bí, nơi những giá trị văn hoá Việt cổ xưa nhất vẫn còn nguyên vẹn. Đó là một trải nghiệm âm thanh đầy xúc động, khó có thể quên được khi bạn sống cùng người Lô Lô.
III. Lễ hội và Tín ngưỡng tâm linh Dân tộc Lô Lô
Sống cùng người Lô Lô, chúng mình mới thực sự hiểu thế nào là một đời sống tâm linh phong phú, nơi con người sống hòa hợp và tôn kính thiên nhiên, tổ tiên. Một trong những nghi lễ tiêu biểu nhất phải kể đến Lễ cúng thần rừng. Đối với họ, khu rừng đầu làng không đơn thuần là nguồn tài nguyên mà là vị thần hộ mệnh che chở cho cả bản làng. Lễ vật dâng cúng thường là gà, lợn, rượu, cùng với những lời khấn vái thành kính của thầy cúng, cầu xin thần rừng phù hộ mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, muông thú không phá hoại. Nghi lễ này phản ánh rõ nét tín ngưỡng vạn vật hữu linh, một nét đẹp trong văn hoá Việt nói chung và minh chứng cho lối sống gắn bó máu thịt với thiên nhiên của người Lô Lô.
Ẩm thực cũng là một phần không thể tách rời trong các sinh hoạt văn hóa và tín ngưỡng này. Những món ăn truyền thống như mèn mén (một loại xôi ngô đồ), thắng cố, hay lạp xưởng không chỉ là thức ăn no bụng mà còn mang ý nghĩa gắn kết cộng đồng sâu sắc. Trong các lễ hội, sau phần nghi thức trang nghiêm là đến bữa ăn chung đầy ắp tiếng cười, mọi người cùng quây quần bên mâm cơm, cùng nâng chén rượu ngô nồng ấm. Hương vị đậm đà, mộc mạc của các món ăn này, được chế biến từ chính những nông sản do bàn tay họ làm ra, khiến cho bất kỳ ai khi sống cùng người Lô Lô đều cảm nhận được cái tình, cái nghĩa chan chứa trong từng món ăn giản dị ấy.
IV. Trải nghiệm sống cùng người Lô Lô
1. Cuộc sống ở Lũng Cú cùng người Lô Lô Hoa
Bước chân vào bản Lô Lô Chải, xã Lũng Cú, nơi địa đầu Tổ quốc, trải nghiệm sống cùng người Lô Lô Hoa mở ra trước mắt chúng mình một thế giới hoàn toàn khác. Nơi đây không chỉ có cột cờ thiêng liêng mà còn có một cộng đồng Lô Lô Hoa với nếp sống bình dị, hiền hòa. Những ngôi nhà trình tường nằm xen giữa những rừng đào, mận, những nương ngô xanh mướt tạo nên một bức tranh thiên nhiên hữu tình. Buổi sáng thức dậy, chúng mình được hòa mình vào nhịp sống của bà con: theo chân các mẹ, các chị ra vườn hái rau, xuống chuồng cho lợn, gà ăn, rồi cùng học cách se sợi, dệt vải. Mỗi công việc tưởng chừng nhỏ nhặt ấy lại ẩn chứa cả một tri thức dân gian được đúc kết qua bao đời, một phần không thể thiếu trong văn hoá Việt đa dạng.
Buổi tối, không khí trong bản càng trở nên ấm cúng hơn bao giờ hết. Sau bữa cơm tối với những món ăn đặc sản địa phương, gia chủ thường lôi cây đàn môi, cây sáo ra và biểu diễn những làn điệu dân ca mộc mạc. Họ còn nhiệt tình chỉ dạy cho chúng mình cách sử dụng những nhạc cụ độc đáo này. Rồi những câu chuyện về lịch sử dòng họ, về ý nghĩa của những hoa văn trên trang phục được kể lại một cách say sưa dưới ánh lửa bập bùng. Khoảnh khắc ấy, ranh giới giữa khách và chủ dường như xóa nhòa, chỉ còn lại những tâm hồn đồng điệu, cùng nhau gìn giữ và lan tỏa vẻ đẹp của di sản. Đây chính là giá trị cốt lõi làm nên sự khác biệt khi sống cùng người Lô Lô – bạn không phải là một khách du lịch, mà trở thành một phần của đại gia đình ấy, dù chỉ trong thời gian ngắn ngủi.
2. Trải nghiệm sống ở Khuổi Khon cùng người Lô Lô đen
Nếu như trải nghiệm với người Lô Lô Hoa ở Hà Giang rực rỡ và sống động, thì hành trình sống cùng người Lô Lô Đen tại xã Hưng Đạo, Cao Bằng lại là một cuộc hành hương về với sự tĩnh lặng và chiều sâu nguyên bản. Cuộc sống nơi đây dường như tách biệt hẳn với thế giới ồn ào bên ngoài. Người Lô Lô Đen, với trang phục chàm đen giản dị nhưng không kém phần tinh tế, sống cuộc đời gắn bó mật thiết với ruộng nương và những phong tục cổ xưa. Buổi sáng, chúng mình có thể cùng các cụ già trong bản vào rừng hái thuốc, lắng nghe những bài học về các loại cây cỏ chữa bệnh – một tri thức bản địa quý giá đang dần bị mai một. Buổi chiều, lại cùng những người phụ nữ ra suối giặt vải, nhuộm chàm, và học cách tạo ra những màu nhuộm bền đẹp từ tự nhiên.
Đêm xuống, bản làng chìm trong một không gian tĩnh lặng đến lạ thường, chỉ vang vọng tiếng suối chảy và tiếng côn trùng rỉ rả. Đây là lúc những câu chuyện về tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, về những nghi lễ độc đáo như lễ "Cúng hồn đá" được các già làng kể lại với tất cả sự trang nghiêm. Họ tin rằng mỗi hòn đá, gốc cây đều có linh hồn, và việc thờ cúng thể hiện lòng biết ơn với mẹ thiên nhiên. Trải nghiệm này không mang tính giải trí, mà nó đòi hỏi sự lắng nghe chân thành và mong muốn thấu hiểu. Nó cho chúng mình thấy một góc khuất đầy bí ẩn và linh thiêng của văn hoá Việt, nơi con người sống trong sự kính sợ và biết ơn đất trời. Sống cùng người Lô Lô Đen là một liều thuốc tinh thần để ta gột rửa tâm hồn, trở về với bản nguyên của chính mình.
Kết luận
Hành trình sống cùng người Lô Lô không đơn thuần là một chuyến du lịch, mà là một cuộc gặp gỡ văn hóa đầy cảm xúc, nơi chúng ta được chạm vào những giá trị nguyên bản và bền vững nhất của văn hoá Việt. Những ngày tháng được hòa mình vào nhịp sống bình dị, được lắng nghe tiếng trống đồng vang vọng núi rừng và được cảm nhận sự ấm áp của những con người chân thành ấy, đã để lại trong lòng chúng mình một dấu ấn khó phai. Trải nghiệm ấy không chỉ giúp ta hiểu hơn về sự đa dạng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, mà còn là một bài học quý giá về cách sống thuận tự nhiên, trân trọng các mối quan hệ cộng đồng và gìn giữ di sản tổ tiên.
Bài viết cùng chủ đề:
Nhận xét
Đăng nhận xét